Zorg voor de toekomst

Van nieuwe mogelijkheden op ICT-gebied en de veranderende positie van de patiënt tot de ontwikkeling van ziekenhuizen tot kennis- en interventiecentra; de gezondheidszorg is in beweging. Yvonne van Rooy, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Ziekenhuizen, geeft haar visie op de toekomst: “Het zijn ontwikkelingen die enorme impact hebben en veel veerkracht vragen van aanbieders van curatieve zorg.”

Snelle ontwikkelingen op ict-gebied zorgen ervoor dat de positie van de patiënt in hoog tempo verandert. Patiënten krijgen toegang tot hun eigen medisch dossier en meer mogelijkheden om, onafhankelijk van plaats en tijd, zelf hun lichaamsfuncties te meten en hierover te communiceren met hun zorgverlener. Dit alles heeft consequenties voor de manier waarop de zorg wordt georganiseerd, binnen én buiten de instelling.

“Ziekenhuizen hebben een ander businessmodel is nodig, een model waarin ict een cruciale rol speelt,” zegt Yvonne van Rooy, voorzitter van de NVZ, de branchevereniging voor algemene ziekenhuizen en categorale instellingen in Nederland.

Zo’n nieuw model vraagt om forse investeringen in hardware, software en personeel. Om deze investeringsvraag in te vullen is adequate financiering van ict-projecten noodzakelijk. De lasten gaan bij dergelijke projecten veelal voor de baten uit en er is geen onderpand, zoals bij de financiering van vastgoed het geval is. Van Rooy: “Zorgverzekeraars en ziekenhuizen moeten hierin gezamenlijk optrekken. Beiden hebben de ambitie om de patiënt de beste zorg te bieden tegen een maatschappelijk verantwoorde prijs. Deze ambitie vergt aan beide zijden investeringen.”

Zonder bedden
Er wordt door ziekenhuisbestuurders gezocht naar nieuwe financieringsvormen en mogelijkheden om kosten te besparen. Vastgoed is een post die met minder budget toe kan in de toekomst. Duidelijk is dat het ziekenhuis op den duur minder vierkante meters nodig heeft. De ligduur neemt al jaren af. Demografische ontwikkelingen en digitalisering van de zorg kunnen leiden tot verdere concentratie of juist spreiding van behandelingen en dat beïnvloedt de patiëntenstromen binnen een ziekenhuis. En de behoefte aan vastgoed. “Het eerste ziekenhuis zonder bedden bestaat al in Amerika. Maar ook in Nederland ontwikkelt het ziekenhuis zich meer en meer tot een kennis- en interventiecentrum, waardoor het aantal benodigde vierkante meters zal blijven afnemen,” weet Van Rooy. “Ziekenhuizen zullen op een andere manier ingericht moeten worden bijvoorbeeld gecombineerd met winkels en gezondheidsdiensten.”

Dure geneesmiddelen
Een kostenpost die Van Rooy zorgen baart, is de post geneesmiddelen. “De kosten stijgen enorm en dat kan niet alleen het probleem van de ziekenhuizen zijn. De NVZ voorziet hier grote problemen.” De voorzitter vertelt dat er veel vraag is naar de nieuwste medicatie. “Helaas zijn juist de succesvolle middelen duur, soms buitensporig duur. Goedkope, vergelijkbare medicijnen zijn nog niet beschikbaar en komen zelfs niet altijd meteen beschikbaar wanneer de patenten van hun merkequivalent zijn verlopen omdat ze zo moeilijk te produceren zijn. Daarmee komt de toegankelijkheid en betaalbaarheid van de zorg onder druk te staan.”

De NVZ heeft in 2015 onderzoek gedaan onder haar leden. Hieruit blijkt dat het beschikbare budget onvoldoende is om al deze middelen te financieren. Er zijn maatregelen nodig voor betere en specifieke contractafspraken tussen ziekenhuizen en verzekeraars. “Het kan goed zijn dat deze maatregelen het budgettaire probleem niet snel genoeg oplossen. In dat geval moet de overheid keuzes maken over de samenstelling van het verzekerde pakket.”

Mondige patiënt
Door de eigen bijdrage die patiënten betalen en de verschillende mogelijkheden die zorgpolissen bieden in de hoogte daarvan, zijn patiënten meer kostenbewust geworden. Steeds vaker informeren ze naar de prijs van een behandeling en kijken ze kritischer naar de rekening van het ziekenhuis. De verwachting is dat deze trend zich gaat voortzetten. Het past in het totale beeld van de meer mondige patiënt. “Als het even kan, willen patiënten graag zelf de regie voeren over het verloop van hun ziekte,” aldus Van Rooy. Nieuwe technologieën stellen hen daartoe steeds meer in staat. Health apps op de smartphone kunnen behulpzaam zijn bij preventie en dieet, maar ook bij medicijninname. Polsbandjes kunnen nu al vitale functies monitoren en de gegevens naar een databank toesturen. Artsen en verpleegkundigen kunnen consulten en adviezen via Skype geven. En patiënten met dezelfde aandoeningen kunnen ervaringen online uitwisselen via sociale netwerken.

Preventie
De nadruk komt steeds meer te liggen op preventie. Er zijn veel ziekenhuizen actief mee bezig; door individuele voorlichting en begeleiding te geven, of bijvoorbeeld door voorlichtingsavonden te organiseren voor groepen patiënten met een specifieke aandoening of potentiële aandoening. Ook prenatale diagnostiek is een vorm van preventie, net als darmkankerscreening. Van Rooy: “Door aandacht te besteden aan preventie verschuift de rol van de zorginstelling. Van traditioneel genezend naar een kennisinstituut. Van ‘zoveel mogelijk mensen beter maken’ naar ‘gezondheid bevorderen’. De komende jaren zal deze ontwikkeling doorgaan. “Door preventie dalen de zorguitgaven niet direct, maar mensen krijgen wel een betere kwaliteit van leven.”