Winstdeling, een goed idee?

Het wetsvoorstel van minister Schippers om winstuitkering door ziekenhuizen aan aandeelhouders mogelijk te maken, is nog altijd niet aangenomen. Waarom is dit zo’n gevoelig onderwerp? Wat zijn de bezwaren? Moet het wetsvoorstel van tafel? Of juist zo snel mogelijk doorgevoerd worden? Vier betrokkenen geven hun mening.

“Door ziekenhuizen meer aan de markt te onderwerpen, nemen de risico’s toe. De traditionele financiers wensen niet op te draaien voor de toegenomen risico’s als gevolg van de terugtrekkende overheid en zijn minder toeschietelijk in het verstrekken van krediet. De financiële buffers van de meeste ziekenhuizen zijn daarnaast te beperkt om deze risico’s het hoofd te bieden. Hierdoor ontstaat behoefte aan alternatieve financieringsbronnen. Het toestaan van winstuitkering is dan een conditio sine qua non.
Maar de zorg is geen markt als alle andere. De vraag is of winstuitkering ten koste gaat van kwaliteit, doelmatigheid en toegankelijkheid. In eerder onderzoek door SEO Economisch Onderzoek is aangetoond dat de risico’s ingeperkt kunnen worden met aanpalende regelgeving. Gedacht kan worden aan minimale financiële buffers en een minimale investeringsperiode. Dergelijke maatregelen zullen niet alle beleggers aanspreken – investeerders gericht op snelle winsten zullen niet instappen. En dat is nu net de intentie. Investeerders die op de lange termijn zijn gericht, zullen hier niet van terugschrikken. Hetzelfde geldt voor de eis om minimale buffers aan te houden. Deze vormen juist een stabiel fundament om conti-
nuïteitsrisico’s te voorkomen.

Dus, winstuitkering: ja. Maar niet ongebreideld. Zorgvuldig vormgegeven beperkingen zijn een waarborg voor de specifieke belangen van de sector, zonder (de juiste) beleggers af te schrikken.”
Barbara Baarsma, Directeur Kennisontwikkeling Rabobank en Hoogleraar UvA

“Winstuitkering door ziekenhuizen is een radicale misstap. Een veel gehoord argument voor winstuitkeringen is dat de doelmatigheid zou toenemen. Veel waarschijnlijker is dat die juist afneemt. Immers: een deel van het geld dat wij – via belastingen en premies – aan de zorg betalen, gaat straks niet meer naar zorg, maar naar aandeelhouders. Ook zou de kwaliteit van de zorg toenemen als het investeringsklimaat in ziekenhuizen verbetert. Maar sinds wanneer bestaat er in de publieke sector een causale relatie tussen een gunstiger investeringsklimaat en kwaliteit? In de kinderopvang leidde de komst van private investeerders tot kwaliteitsdaling en instabiliteit in de bedrijfsvoering.

De meest zorgelijke implicatie van dit wetsvoorstel is dat het een aanslag is op het democratisch gehalte van de zorg. De raad van toezicht krijgt geen instemmingsrecht over winstuitkeringen. Aandeelhouders zullen een veel grotere rol spelen. Wat betekent dit voor de missie van het ziekenhuis en het publiek belang? Het bestuur van de instelling moet weliswaar goedkeuren dat er winst wordt uitgekeerd, maar kan dit nauwelijks weigeren. Het kabinet gaat ervan uit dat ziekenhuizen een vrije keuze hebben, maar dat spoort niet met de belangrijkste redenen om de wet in te voeren, namelijk dat ziekenhuizen serieuze problemen met hun financiering hebben die alleen private investeerders kunnen oplossen. Er valt dus niets te kiezen. Winstuitkering zou een ernstige dwaling zijn die het publieke karakter van de zorg verder uitholt en alle lessen die we van de financiële crisis hebben moeten trekken in de wind slaat.”
Evelien Tonkens, Hoogleraar burgerschap en humanisering van de publieke sector aan de Universiteit voor Humanistiek

“Wanneer privaat kapitaal onder gereguleerde voorwaarden de zorg in kan stromen, creëren we een extra geldstroom en kan de kwaliteit van zorg verbeterd worden zonder dat dit ons, burgers, premie- of belastinggeld kost. De stijging van de zorglasten lijkt me al een reden om het wetsvoorstel te laten passeren. Beperking van de stijging van de zorglasten is voor Westerse landen een grote uitdaging. Onder andere door technologische ontwikkelingen ontstaat een grotere behoefte aan investeringscapaciteit voor bijvoorbeeld kapitaalintensieve diagnostische apparatuur. Privaat kapitaal als extra financieringsstroom, helpt om hoogwaardige ziekenhuiszorg ook regionaal beschikbaar te houden in Nederland.

Ook zien we een vermaatschappelijking van de zorg. Zo zijn burgers bereid zijn om de portemonnee te trekken als het gaat om de beschikbaarheid van specialistische zorgvoorzieningen dichtbij huis. De crowdfundingactie van het ADRZ waar binnen korte tijd 10 miljoen euro opgehaald werd, bewijst dat financiering van ziekenhuiszorg niet een exclusief domein van overheid en banken hoeft te zijn.
Kortom, privaat kapitaal de zorg in laten stromen is een win-win situatie: privaat kapitaal is nodig om de zorgkosten beheersbaar te houden, hoogwaardige gezondheidszorg ook regionaal te behouden en doet recht aan burgers en private investeerders die maatschappelijk verantwoord hun geld willen beleggen.”
Bianca den Outer, Mede-oprichter van adviesbureau JB Lorenz

“Een ziekenhuis is een publieke voorziening om mensen beter te maken. Waar je ook woont in Nederland, mensen moeten de behandeling kunnen krijgen die ze nodig hebben. Winstuitkering voegt een nieuwe doelstelling toe: rendement voor investeerders. Ziekenhuizen op zoek naar winstmaximalisatie willen de kosten zo laag mogelijk houden. Kleinschalige ziekenhuizen in dunbevolkte gebieden zijn van essentieel belang voor de regio, maar slecht voor de winst. Onrendabele patiënten hebben zorg nodig, maar gaan ten koste van de opbrengst. Het risico van onmaatschappelijke keuzes wordt levensgroot.

Volgens minister Schippers is winstuitkering nodig om de zorg betaalbaar te houden. Een opmerkelijke redenering. Met de introductie van winstuitkering hoeven premiegelden helemaal niet meer naar zorg. Die kunnen dan ook naar de investeerders. Maar dat mag pas als de reserves van ziekenhuizen meer dan 20 procent zijn. Die reserves zijn bedoeld om risico’s af te dekken die instellingen lopen als zij zich overleveren aan de markt. Dat geld komt op de plank te liggen, bovenop de gigantische berg geld die daar al ligt te verstoffen. In tien jaar tijd is het bedrag dat zorginstellingen en zorgverzekeraars als reserve hebben aangelegd met 12 miljard gegroeid. Winstuitkering zou een volgende stap zijn in de marktwerking in de zorg. Gelukkig is het plan uitgesteld. Laten we van uitstel afstel maken. Een ziekenhuis is geen bedrijf om winst mee te maken. De zorg is geen markt.”
Renske Leijten, Tweedekamerlid voor de SP